İngilizce tarihlerde “th” ne demek?

İngilizce Tarih Yazımı: “th” Ekinin Anlamı, Kökeni ve Kullanım Kuralları

İngilizce’de tarih yazımı, özellikle sayıların sonuna eklenen “th” gibi ekler yüzünden İngilizce öğrenenler için kafa karıştırıcı olabilir. Örneğin, İngilizcede 4 Temmuz tarihini yazarken “July 4th” ifadesini görürüz ve buradaki “th” ekinin ne anlama geldiğini merak edebiliriz.

Bu blog yazısında, İngilizce tarihlerde kullanılan “th” ekinin anlamı ve kökeninden başlayarak “st”, “nd”, “rd” ve “th” eklerinin kullanım kurallarını detaylıca ele alacağız. Ayrıca İngiliz ve Amerikan İngilizcesi arasındaki tarih yazımı farklarına değinip, doğru kullanım örnekleri, yaygın hatalar ve öğrenmeyi kolaylaştıracak ipuçları paylaşacağız.

İngilizce Tarih Yazımında “th” Nedir ve Neden Kullanılır?

“th” eki, İngilizce’de ordinal number denilen sıra sayısını belirtmek için kullanılan bir ekdir. Bir sayının ardına “th” getirilmesi, o sayının bir sıralama ifade ettiğini (başka bir deyişle kaçıncı olduğunu) gösterir​

Örneğin, “4th” yazdığınızda bu “fourth” (dördüncü) anlamına gelir. Tarihlerde günleri belirtirken İngilizce her zaman sıra sayısı kullanır; yani İngilizce’de 4 Temmuz, “July 4th” (July fourth) olarak ifade edilir. Türkçede nasıl “dördüncü” dersek, İngilizcede de “4th” yazarak “fourth” demiş oluruz.

Bu “th” eki nereden gelmiştir? Kökenine baktığımızda, çok eski bir dil geleneğine dayandığını görüyoruz. “th” eki, eski Hint-Avrupa dillerindeki “-tos” son ekinden türemiştir​

Bu ek, zamanla Eski İngilizce’de “-tha” şeklini almış ve Latince’de “-tus” olarak karşımıza çıkar (örneğin Latince “sextus” = altıncı anlamında)​

İngilizcede kullanılan “th” eki de bu tarihi kökenden gelir. Ayrıca, Orta Çağ yazıcılarının sayıları sıra sayısı yapmak için sayının yazılışındaki son harfleri üste küçük karakterlerle ekleme geleneği de bu eklerin yazılı olarak kullanılmasında etkili olmuştur​

Yani “fourth” kelimesinin son iki harfi olan “th” kısaltılarak 4th şeklinde yazılagelmiştir. Sonuç olarak “th”, İngilizce tarih yazımında sayıyı sıra sayısına çeviren bir işaret görevi görür.

“st”, “nd”, “rd” ve “th” Ekleri Nasıl Kullanılır?

İngilizce’de sadece “th” değil, “st”, “nd” ve “rd” ekleri de tarih yazımında kullanılır. Bu eklerin hepsi sıra sayısı (ordinal) bildirmek içindir ve hangi ekin kullanılacağı sayının son rakamına göre belirlenir​.

• “st” eki: Sayı 1 ile biterse kullanılır. Örneğin 1st = first (birinci), 21st = twenty-first (yirmi birinci).
• “nd” eki: Sayı 2 ile biterse kullanılır. Örneğin 2nd = second (ikinci), 32nd = thirty-second (otuz ikinci).
• “rd” eki: Sayı 3 ile biterse kullanılır. Örneğin 3rd = third (üçüncü), 43rd = forty-third (kırk üçüncü).
• “th” eki: Yukarıdakilerin dışındaki tüm diğer sayılar için kullanılır. Örneğin 4th = fourth (dördüncü), 5th (beşinci), 11th, 12th, 13th, 20th, 24th vb. hepsi “th” ile biter​

Dikkat edilmesi gereken özel durumlar vardır: 11, 12 ve 13 rakamları her ne kadar 1, 2, 3 ile bitse de, bunların sonunda da “th” kullanılır. Yani 11th, 12th, 13th şeklinde yazılır​

Bunun sebebi, bu sayıların sıra ifade eden kelimelerinin (eleventh, twelfth, thirteenth) “th” ile bitmesidir. Benzer şekilde 11, 12, 13 dışındaki sayılarda, son rakamın 1, 2 veya 3 olmasına göre yukarıdaki “st/nd/rd” kuralları uygulanır, diğer durumlarda “th” eklenir. Örneğin 21 sonu 1 ile bittiği halde 21st olur (çünkü yirmi birinci anlamında), ama 11 için istisna olarak 11th yazılır.

Kısaca özetlersek: 1st, 2nd, 3rd özel eklerdir, 4th’ten 20th’ye kadar “th” kullanılır ve sonrasında 21st, 22nd, 23rd ile tekrar “th” şeklinde devam eder​

Bu döngü her onlar basamağında tekrar eder (31st, 32nd, 33rd, 34th… gibi). Yazarken ekler sayı ile bitişik yazılır (10th, 25th gibi) ve genellikle küçük harf kullanılır. Ayrıca, dijital metinlerde bu ekleri üstsimgeli (üst indis) yazmaya gerek yoktur; normal satır hizasında yazmak yeterlidir (örneğin 2nd yerine 2^nd^ şeklinde yazmaya gerek yoktur)​

İngilizce Tarih Yazım Kuralları ve Okunuşu

İngilizce tarihler yazılırken birkaç farklı format kullanılabilir, ancak temel kural, gün kısmının sıra sayısı olarak ifade edilmesidir. Yazım kurallarını ve okunuşlarını adım adım inceleyelim:

• Ay İsmi + Gün + Yıl (Amerikan tarzı): Bu formatta ay adı öne yazılır, ardından gün sayısı (genellikle virgülle ayrılır) ve yıl gelir. Örneğin, “July 4, 2025” yazılışı, Amerikan İngilizcesinde 4 Temmuz 2025 tarihini gösterir. Bu yazımda gün sayısı sıra eki almadan yazılır (4), ancak okunuşta “July fourth, twenty twenty-five” şeklinde sıra sayısı olarak okunur

• Yani yazıda “4” görsek bile, telaffuz ederken “fourth” deriz. Dolayısıyla “July 4, 2025” ifadesini sesli okurken “July 4th, 2025″ demiş oluruz.

• Gün + Ay İsmi + Yıl (Britanya tarzı): Bu formatta gün öne yazılır, sonra ayın adı ve yıl gelir. Örneğin “4 July 2025”, Britanya İngilizcesinde 4 Temmuz 2025 demektir​

• Bu yazımda çoğunlukla gün sayısına ek yazılmaz ve araya virgül konmaz. Ancak bu tarih okunurken Britanyalılar genelde “the fourth of July twenty twenty-five” şeklinde söyler. Yani günü okurken başına “the” getirip sonuna “-th” ekiyle birlikte (fourth) ve ayın önüne “of” koyarak telaffuz ederler. Örneğimiz, “4 July 2025”, sözlü olarak “the 4th of July 2025” diye okunur.

• “the … of …” Yapısıyla Yazım: Özellikle Britanya İngilizcesinde bazen tarih “the” + gün + of + ay + yıl şeklinde de yazılabilir. Örneğin, “the 5th of November 2023” yazılışı mümkündür ve bu da 5 Kasım 2023 demektir. Bu durumda gün sayısıyla birlikte “th” gibi uygun ek yazılır (5th) çünkü “of” yapısıyla kullanıldığında sıralama vurgulanır​

• Ancak modern yazıda bu format çok sık kullanılmaz; daha çok resmi davetiyelerde veya belirli ifade tarzlarında görülür.

• Tamamen Sayısal Yazım: Tarihler tamamen rakamlarla da yazılabilir (örneğin 05/11/2023). Bu durumda hiçbir sıra eki kullanılmaz​

•  Rakamla tarih yazarken gün ve ayın önüne gerekliyse sıfır konulur (05, 11 gibi). Yalnız bu format ülkelere göre farklılık içerir: Amerikan formatında 05/11/2023 “May 11, 2023” anlamına gelirken, Britanya formatında 05/11/2023 “5 November 2023” demektir​

• Dolayısıyla sayısal format kullanırken karışıklık olmaması için dikkat edilmeli (bu farklara aşağıda değineceğiz).

Okunuş ile ilgili önemli noktalar: Yazıda tarih hangi formatta olursa olsun, konuşurken gün kısmını sıra sayısı olarak söylemek kuraldır. Bir İngiliz veya Amerikalı, yazıda “July 4” görse de bunu “July fourth” diye okur, “4 July” görse de “the fourth of July” diye okur. Yıl kısımları ise 2000 öncesi genelde ikişer basamak halinde okunur (1984 = nineteen eighty-four), 2000 sonrası hem “two thousand and twenty-five” (Brit.) hem “two thousand twenty-five” (Amer.) tarzı duyulabilir. Ay isimleri ve gün isimleri daima büyük harfle başlar yazıda (January, February, Monday, Tuesday vb.)​, bu da yazım kurallarının bir parçasıdır.

Unutulmaması gereken bir diğer kural: Amerikan İngilizcesinde ay ismi önde gelen tarih yazımlarında (Month Day, Year) genellikle gün sayısı sonuna st/nd/rd/th yazılmaz​

Örneğin, resmi bir metinde “January 1, 2023” yazılır (1st değil)​

Britanya İngilizcesinde ise gün önde yazıldığında bazen “1st January 2023” gibi ekli yazım görülebilir, ama resmi yazışmalarda orada da “1 January 2023” şeklinde ek kullanmadan yazmak yaygındır​

Özetle, yazıda ek kullanımı stile bağlıdır (özellikle Amerikan İngilizcesi ek kullanmamayı tercih eder), ancak telaffuzda her zaman ek varmış gibi okunur.

Amerikan İngilizcesi ve İngiliz İngilizcesi Arasındaki Farklar

İngiliz ve Amerikan İngilizcesinde tarih yazım formatları belirgin farklılıklar gösterir. Amerikan formatında ay öne yazılır, ardından gün ve yıl gelir (Month-Day-Year sırası)​

Britanya formatında ise gün öne yazılır, sonra ay ve yıl gelir (Day-Month-Year sırası)​

Örneğin, Amerikan İngilizcesinde 5 Mart 2023 tarihi “March 5, 2023” şeklinde yazılırken, İngiliz İngilizcesinde “5 March 2023” olarak yazılır​

Amerikan yazımında gün ile yıl arasına virgül konur (March 5, 2023), Britanya yazımında ise genellikle virgül kullanılmaz (5 March 2023)​

Bu farklı dizilim özellikle tamamen sayısal tarihlerde ciddi karışıklıklara yol açabilir. Örneğin “03/01/2020” tarihini ele alalım. Amerikan formatına göre bu “March 1st, 2020” demektir, Britanya formatına göre ise “3 January 2020” anlamına gelir​

Benzer şekilde “06/12/1997”, ABD’de Haziran 12, 1997 demekken İngiltere’de 6 Aralık 1997 anlamına gelir​

Bu nedenle, özellikle uluslararası iletişimde sadece rakamlarla tarih yazarken format karışıklığına dikkat etmek gerekir. Yanlış anlamaları önlemek için ya ayın ismini yazarak belirtmek (“06/12/1997” yerine “June 12, 1997” veya “12 June 1997” yazmak) veya uluslararası standart YYYY-MM-DD (ISO 8601) formatını kullanmak çözüm olabilir​

Ordinal ek kullanımı konusunda da farklar vardır: Amerikan İngilizcesinde yazılı tarihlerde st/nd/rd/th ekleri resmi olarak pek kullanılmaz. Örneğin Amerikalılar bir gazete haberinde “July 4, 2025” yazar (sonuna “th” eklemezler)​

Buna karşılık, İngiliz İngilizcesinde özellikle gayriresmî kullanımda ekli yazım görülebilir (“4th July 2025” gibi) fakat resmî metinlerde onlar da çoğunlukla eki atarlar (“4 July 2025”)​

Yani her iki dilde de konuşurken sıra sayısı söylenmesine rağmen, yazarken Amerikanlar ek kullanımına daha mesafeliyken İngilizler zaman zaman kullanabilir.

Bir başka küçük fark, tarihlerin telaffuzunda yıl kısmında ortaya çıkar: Britanya İngilizcesinde 2000’den sonraki yıllar çoğunlukla “and” ile telaffuz edilir (“two thousand and twenty”), Amerikan İngilizcesinde ise genelde “and” kullanılmaz (“two thousand twenty”)​

Bu fark yazıya yansımasa da duyulduğunda anlaşılabilir. Ayrıca Britanya İngilizcesinde tarihler söylenirken gün öncesinde “the” ve ay öncesinde “of” kullanımı yaygındır (*”the 5th of November” gibi), Amerikan İngilizcesinde ise doğrudan “November 5th” şeklinde söylenir.

Örnek Cümleler ile Doğru Kullanım Pratikleri

İngilizce tarih yazımı ve telaffuzu konusunda pratik yapmak için örnek cümlelere bakalım. Aşağıda farklı biçimlerde doğru kullanım örnekleri verilmiştir:

• My birthday is on March 21st.
  (Doğum günüm 21 Marttadır.) – Burada “21st” yazılışı yirmi birinci (21.) anlamındadır. Amerikan formatıyla ay önde yazılmış ve günün sonuna “st” eki getirilmiştir. Okunuşu “March twenty-first” şeklindedir.

• We will meet on the 5th of April.
  (5 Nisan’da buluşacağız.) – Britanya tarzı bir kullanım. “5th of April” yazılırken gün sayısına “th” eklenmiş ve önüne “the”, ayın önüne “of” getirilmiştir. Bu yazılsa da, gündelik konuşmada da “the fifth of April” şeklinde telaffuz edilir.

• The conference starts on 2 July 2024.
  (Konferans 2 Temmuz 2024’te başlıyor.) – İngiliz İngilizcesi yazımına örnek. “2 July 2024” şeklinde ek kullanılmadan yazılmıştır. Bunu bir Britanyalı “the second of July twenty twenty-four” diye okuyacaktır. Amerikan İngilizcesinde aynı tarih “July 2, 2024” olarak yazılır ve “July second, twenty twenty-four” diye okunur.

• Independence Day in the US is celebrated on July 4th every year.
  (ABD’de Bağımsızlık Günü her yıl 4 Temmuz’da kutlanır.) – Burada tarihi “July 4th” şeklinde görüyoruz. Amerikan kültüründe “July 4th” ifadesi yaygın olduğundan yazıda “th” ekini görmek mümkün. Bu cümle söylenirken “July fourth” diye telaffuz edilir. Britanya İngilizcesinde aynı ifade “on the 4th of July” olarak da ifade edilebilir.

• I was born on 11th November 1990.
  (11 Kasım 1990’da doğdum.) – Gün önde, ay sonra formatında ekli yazıma bir örnek. “11th November”, “on birinci Kasım” demektir. Dikkat edilirse 11 sayısı özel durum gereği “th” almıştır. Bu tarih, Amerikan formatında “November 11, 1990” diye yazılır (genelde ek kullanılmadan).

Bu örnek cümleler, farklı format ve ek kullanımlarını gösteriyor. Önemli olan, yazarken format tutarlılığına dikkat etmek ve hangi ek gerekiyorsa onu kullanmak, konuşurken de her zaman doğru sıra sayısı şeklinde telaffuz etmektir.

Tarih Yazımı ile İlgili Yaygın Hatalar ve Düzeltme Önerileri

İngilizce tarihleri yazarken ve söylerken yapılan bazı yaygın hatalar vardır. İşte bu hatalardan bazıları ve düzeltme önerileri:

• Yanlış ek kullanımı: En sık görülen hatalardan biri, sayının son rakamına uygun olmayan eki yazmaktır. Örneğin “21th” veya “3th” gibi yazımlar yanlıştır. 21 sayısı “st” eki almalı (21st), 3 sayısı ise “rd” eki almalı (3rd). Bu hatayı önlemek için sayının son rakamına ve istisna durumlara dikkat edin: 1 → st, 2 → nd, 3 → rd, diğerleri → th; ancak 11, 12, 13 → th kuralını unutmayın​
• Yazmadan önce, sayının İngilizce sıra sayısı karşılığını (first, second, third, fourth, … ) düşünmek faydalı olabilir.

• Ek kullanmamayı gerektiren yerde ek kullanmak: Bazı öğrenenler, konuşmada duydukları için, her durumda yazıya ekleri geçiriyor. Örneğin “July 1st, 2023” yazmak, gündelik kullanımda görülse de çoğu yazı stil kılavuzuna göre yanlıştır; doğru yazım “July 1, 2023” olmalıdır​

• Özellikle Amerikan İngilizcesi yazımında ay önde ise gün sayısını eklemeyin. Bu hatayı düzeltmek için, Amerikan formatında yazarken sayıyı düz yazın (1, 2, 3 …), Britanya formatında ise tercihen yine ek kullanmayın veya kullanacaksanız tutarlı olun.

• Format karışıklığı: Tarih formatını karıştırmak da yaygın bir hatadır. Örneğin, bir belgeyi çevirirken “04/07/2022” gördüğünüzde bunu yanlışlıkla Amerikan formatına göre okuyabilirsiniz. Aslında karşı taraf Britanya formatı kastediyor olabilir. Bu durumda 4 Temmuz 2022 yerine 7 Nisan 2022 gibi yanlış bir anlama çıkabilir. Çözüm olarak, tarih formatında gün ve ay yerini netleştirin. Uluslararası ortamda ay ismini yazarak (July, April gibi) belirsizliği giderin. Eğer mümkünse, tarihin yanında ayı kelimeyle belirtmek (örneğin “04/07/2022 (07 April 2022)” gibi) hataları önler.

• Büyük harf hatası: Ay isimlerinin ilk harfini küçük yazmak (örn. “january” yerine January) veya gün isimlerini küçük harfle yazmak hatalıdır. İngilizcede ayın ve günün isimleri her zaman büyük harfle başlar​

• Bu nedenle bir tarih yazarken Monday, February, August gibi ifadelerde büyük harf kullandığınızdan emin olun.

• “the” ve “of” kullanımında karışıklık: Britanya İngilizcesinde tarihi telaffuz ederken “the … of …” şeklini kullanmak gerekir, ancak yazarken genellikle “the” yazılmaz. Öğrenciler bazen yazıda da “the 5th of July” gibi gereksiz yere “the” kullanabiliyor. Eğer zaten gün ile ayı yan yana yazdıysanız (5th July), başına “the” eklemeyin. Ya “the 5th of July” formatını tercih edin ya da “5 July” formatını; ikisini karıştırmayın.

• Sıra eki ile çoğul yapmaya çalışmak: Bazen hatalı olarak “1980s” (1980’ler) gibi çoğul yıllara “th” ekleniyor. Örneğin “1980th” yazmak yanlış olur, çünkü 1980th bambaşka bir anlama gelir (bin dokuzyüz sekseninci). 1980’ler demek için 1980s yazılmalı, hiç bir ek konulmamalıdır. Sıra sayısı eki, sadece belirli bir günü (ya da sıralı bir öğeyi) belirtirken kullanılır, yılın kendisine eklenmez.

Yukarıdaki hatalardan kaçınmak için her şeyden önce temel kuralları öğrenip birkaç örnek üzerinde pratik yapmak önemlidir. Tarih yazarken format seçimine dikkat edip sonuna doğru ek getirmek veya getirmemek gerektiğini zihinde kontrol etmek iyi bir alışkanlık olacaktır.

İngilizce Tarihleri Daha Kolay Öğrenmek İçin İpuçları

İngilizce tarihler konusunu daha iyi kavramak ve akılda tutmak için işte size bazı pratik ipuçları:

• Ordinal kelimeyi düşünün: Bir sayıya hangi ekin geleceğini hatırlayamıyorsanız, o sayının sıra sayısı olarak İngilizce okunuşunu zihninizde söyleyin. Örneğin 22 yazarken duraksıyorsanız, “yirmi ikinci” demek için İngilizce “twenty-second” diye düşünün. “Second” kelimesi “nd” ile bittiği için 22nd yazmanız gerektiğini hemen anlarsınız. Bu yöntem özellikle 1-3 arasındaki özel eklerde işe yarar. Aslında kural basittir: Kelimenin son iki harfini alın ve sayıya ekleyin​

• “First” → st, “Second” → nd, “Third” → rd, “Fourth” → th gibi.

• 11, 12, 13 istisnasını ezberleyin: 11, 12 ve 13 sayılarının “eleventh, twelfth, thirteenth” şeklinde “th” ile bittiğini unutmayın. Bu üç istisnayı özellikle ezberleyin, çünkü diğer sayılar genel kurala uyuyor. 11, 12, 13’ten sonra 14’ten itibaren yine son rakama göre (14th, 15th … 21st, 22nd…) şeklinde gidiyor. Bu üç istisnayı bilirseniz yanlış ek kullanma ihtimaliniz azalır.

• Bir stil seçin ve tutarlı olun: Amerikan mı İngiliz formatını mı kullanacağınıza karar verin ve o şekilde pratik yapın. Örneğin günlük tutuyorsanız tarihleri hep “Day Month Year” şeklinde yazmayı alışkanlık haline getirin veya sürekli “Month Day, Year” formatını kullanın. Tutarlılık, format karmaşasını önleyecek ve hangisi nerede kullanılır daha iyi kavramanızı sağlayacaktır.

• Ay adlarını ve sırayı öğrenin: Ayların İngilizce yazılışlarını (January, February, … December) ve kısaltmalarını (Jan, Feb, Mar, … Dec) öğrenmek önemlidir. Aynı şekilde sıra sayılarının 1’den 31’e kadar İngilizce karşılıklarını (first, second, third, … thirty-first) öğrenin. Bunları öğrenirken bir takvim üzerinde pratik yapabilirsiniz: Takvimdeki her güne bakıp İngilizce nasıl yazılır ve okunur söyleyin. Örneğin takvimde 1’i gördüğünüzde “1st, first”, 2’yi gördüğünüzde “2nd, second” diye tekrar edin.

• Sesli pratik yapın: Tarihleri yüksek sesle söyleme alıştırması yapın. Bugünün tarihini İngilizce söyleyin, doğum gününüzü, önemli günleri İngilizce telaffuz edin. Örneğin “Today is the twenty-third of May” gibi. Telaffuz ederken kulağınız alışacak ve yazarken de daha doğal gelecektir.

• Gerçek hayattan örnekleri inceleyin: İngilizce gazetelerde, haber sitelerinde veya kitaplarda tarihlerin nasıl yazıldığına dikkat edin. Örneğin bir makalede “on 10 April 2022” yazdığını görebilirsiniz; bu Britanya formatındadır. Başka bir yerde “April 10, 2022” yazdığını görebilirsiniz; bu Amerikan formatıdır. Farklı kullanımları gerçek bağlamında görmek öğrenmenizi pekiştirir.

• Ay ve gün isimlerini kısaltarak not alın: Eğer uzun yazmakta zorlanıyorsanız, ay adlarının ilk üç harfiyle kısaltmalarını kullanabilirsiniz (Jan, Feb, Mar…). Örneğin arkadaşınıza randevu tarihi yazarken “13 Sep 2023” gibi yazabilirsiniz. Bu, resmi olmayan yazışmalarda yaygındır ve yine “13th of September 2023” anlamına gelir. Kısaltma kullanırken de gün sayısını isterseniz ekli yazabilirsiniz ancak çok gerekli değildir; “13 Sep 2023” ifadesi yeterince anlaşılırdır.

Bu ipuçlarını uygulayarak İngilizce tarih yazımını ve okunuşunu daha kolay hale getirebilirsiniz. Unutmayın, pratik yapmak bu konuda da anahtardır. Sık sık tarih yazarak ve konuşarak kısa sürede “th” ekini ve diğer sıra sayısı eklerini doğal bir şekilde kullanmaya başlayacaksınız. Bu sayede takvimler, randevular ve önemli günler İngilizce ifade edilirken hiçbir kafa karışıklığı yaşamayacaksınız.

Artık İngilizce tarihlerdeki “th” ekinin ne olduğunu, nereden geldiğini ve nasıl kullanıldığını biliyorsunuz. Ayrıca “st”, “nd”, “rd” ekleriyle ilgili kuralları, Amerikan ve İngiliz yazım farklarını, doğru kullanım örneklerini ve sık yapılan hataları öğrendiniz. Bu bilgileri kullanarak, İngilizce tarih yazımında kendinize güvenebilir ve doğru şekilde tarih belirtebilirsiniz. Calendar’ınızı İngilizce tutmayı deneyerek bugün öğrendiklerinizi pekiştirebilirsiniz. Happy learning!